ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІН БАСҚАРУДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІҢ КӘСІБИЛІГІН АРТТЫРУ: СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ШЕШІМДЕР

Дата публикации: 13.10.2024

Д.Ш.Жекебаев,

Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы,

Мемлекеттік басқару академиясы

"Мемлекеттік саясат» мамандығының 1-курс магистранты

З.С.Гаипов

Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының Басқару институтының директоры,

саясаттану ғылымдарының докторы.

Аннотация. Бұл мақала Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі кадр саясатын, педагогикалық өтіл мен мемлекеттік қызмет арасындағы байланысты заңнамалық тұрғыдан талдауға арналған. Мақалада қолданыстағы нормативтік-құқықтық актілер аясында Қазақстанның білім беру саласындағы кадр саясатының қазіргі жағдайы қарастырылады. Зерттеу барысында білім басқармаларында жұмыс істейтін мемлекеттік қызметшілердің жеке істері мен саладағы жағдайдың объективті бейнесін көрсетуге мүмкіндік беретін статистикалық деректер талданған. Сонымен қатар, зерттеудің эмпирикалық базасын толықтыру мақсатында әлеуметтанулық сауалнама да жүргізілген.

Зерттеу нәтижелері негізінде мақалада Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі кадр саясатын жетілдіруге бағытталған нормативтік-құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу бойынша ұсынымдар берілген.

Түйінді сөздер: кадр саясаты, білім беру жүйесі, педагогикалық еңбек өтілі, мемлекеттік қызмет, біліктілік санаты.

Кіріспе

Қазіргі қоғамдағы білім саласы оның дамуы мен өркендеуінің негізгі факторы болып табылады. Білім беру қызметтерінің жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін тиісті біліктілігі мен тәжірибесі бар кәсіби кадрлар қажет. Алайда, іс жүзінде білім беру жүйесінде педагогикалық өтілі және қажетті педагогикалық біліктілік санаты жоқ мемлекеттік қызметшілер жұмыс істейтін жағдай байқалады.

Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев тиісті бейінді білімі жоқ мамандардың негізгі лауазымдарды атқаратын түрлі салалардан мысалдар келтіре отырып, біліктілігі жоқ кадрлар проблемасына назар аударды. Мысалы, елордада ЖЭО-ны заңгер, РЭК-ті бағалаушы, Жылутранзитін агроном, ал горводоканалды зоотехник басқарады. Мемлекет басшысы әркім өз ісімен айналысып, өз саласының маманы болуы керек, әйтпесе жұмыс нәтижелері тиісті деңгейде болмайтынын атап өтті [1]. Дәл осындай проблема білім беру жүйесін де айналып өткен жоқ.

Қазақстанның білім беру жүйесінің басқару буындарында жұмыс істейтін мемлекеттік қызметшілердің жеке істерін талдау барысында олардың кейбірінің білім беру саласында ешқашан жұмыс істемегені анықталды [2]. Алайда, бұл мамандар стратегияларды қалыптастыруға қатысып, даму бағыттарын анықтайды, бұл олардың қабылдаған шешімдерінің дұрыстығына күмән тудырады. Қазіргі жағдайда елдің білім беру жүйесіндегі кадр саясатын мұқият талдап, оны дамытуға бағытталған ұсыныстар жасау аса маңызды.

Тиімді білім беру жүйесі білім беру қызметтерінің сапасын жақсартуға бағытталған салмақты және негізделген шешімдер қабылдай алатын жоғары білікті кадрларды қажет етеді. Бұл ғылыми мақалада Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі қазіргі кадр саясаты қарастырылып, қолданыстағы проблемалар анықталады және оны жетілдірудің мүмкін бағыттары ұсынылады. Жұмыстың мақсаты – кадр құрамының кәсібилігін арттыру, бұл өз кезегінде білім беру жүйесін дамытуға, жетілдіруге және оны басқа салалармен және мемлекеттік институттармен интеграциялауға ықпал етеді.

Негізгі бөлім

Ng және Feldman жүргізген зерттеу бір ұйымдағы жұмыс ұзақтығы жұмысты орындау үшін қажетті нақты білім мен дағдыларды жинақтау арқылы өнімділікті жақсартуға ықпал ететінін анықтады (Ng & Feldman, 2010) [3]. Бұл процесті кәсіби құзыреттіліктің дәйекті дамуы ретінде қарастыруға болады. Сонымен қатар, "Emerald Insight" журналында жарияланған зерттеу жұмыс тәжірибесі мен біліктілік деңгейінің қызметкерлердің тапсырмалары мен контекстік өнімділігіне тікелей әсер ететінін көрсетті (Quinones, Ford, & Teachout, 1995) [4]. Тәжірибелі қызметкерлер өз міндеттерін жақсы түсінеді және оларды орындау үшін қажетті дағдыларға ие, бұл өнімділіктің жоғары көрсеткіштеріне әкеледі.

Қазақстандағы білім беру жүйесін басқару "Білім туралы" Заңмен реттеледі, ол Оқу-ағарту министрлігінің құзыретін айқындайды. Министрлік білім беру саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру, салааралық бағдарламаларды үйлестіру, сондай-ақ педагог лауазымдарының біліктілік сипаттамаларын бекітуге жауапты. Бұл білім беру жүйесіндегі кәсіби стандарттардың маңыздылығын көрсетеді.

Білім беру ұйымдарының қызметкерлері үшін біліктілік талаптары білім беру қызметінің ерекшелігі негізінде қалыптастырылады. Оқу-ағарту министрлігі педагогикалық бағыт пен білім беру стандарттарын ескере отырып, педагогикалық өтілі мен тиісті педагогикалық санаты бар талаптарды әзірлейді. Кадр саясатын реттеуде Білім және ғылым министрлігінің 2012 жылғы 21 ақпандағы № 57 бұйрығы ерекше маңызға ие, ол білім беру ұйымдарының басшыларын лауазымдарға тағайындау қағидаларын белгілейді [5]. 2009 жылғы 13 шілдедегі № 338 бұйрыққа сәйкес басшылардың кемінде бес жыл педагогикалық өтілі, басшылық лауазымдарда жұмыс тәжірибесі және тиісті біліктілік санаты болуы тиіс [6]. Бұл талаптар педагогикалық құрамның кәсіби деңгейі мен құзыреттілігін қамтамасыз етуге бағытталған және білім беру процесінің сапасына оң әсер етеді.

Қазақстан Республикасының білім басқармаларының қызметкерлері білім беру ұйымдарының қызметкерлерінен айырмашылығы, мемлекеттік қызметтің жалпы стандарттарына бағынады. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі әкімшілік мемлекеттік лауазымдар, соның ішінде білім басқармаларының қызметкерлері үшін де, біліктілік талаптарын әзірлеу және бекіту бойынша жауапты [7]. Бұл талаптар, педагогикалық қызметтің ерекшеліктерін ескерусіз, жоғары білім мен әкімшілік лауазымдарға қажетті жалпы құзыреттерді қамтиды. Мысалы, осы агенттіктің төрағасының 2023 жылғы 5 сәуірдегі № 71 бұйрығында білім басқармаларының Д-О-4 санаты бойынша лауазымдарға қойылатын біліктілік талаптары белгіленген, олар жоғары немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білімді талап етеді, алайда педагогикалық өтіл мен біліктілік санатының болуы қажеттілігі қарастырылмаған [8].

Бұл тәсіл білім беру талаптарын мемлекеттік қызметтің жалпы құрылымына интеграциялау үшін ведомствоаралық ынтымақтастық пен үйлестіру қажеттілігін туғызады. Шын мәнінде, бұл кадр саясатының басқарушылық фонындағы айырмашылықтарды көрсетеді: 1) Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі педагогикалық стандарттар мен құзыреттерге бағдарланады, білім беру персоналының біліктілігі мен кәсібилігін қамтамасыз етеді; 2) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі мемлекеттік қызметке тән әмбебап әкімшілік және басқарушылық дағдыларға бағдарланады. Бұл басқару және үйлестіру мәселелерін туғызады. Әкімшілік және педагогикалық талаптар арасындағы сәйкессіздік білім беру жүйесін басқарудың тиімділігіне ықпал етуі мүмкін. Атап айтқанда, "Е-қызмет" интеграцияланған ақпараттық жүйесін пайдалана отырып, республиканың барлық 20 өңірінің білім басқармалары қызметкерлерінің сапалық құрамын талдау (Әкімшілік-шаруашылық және қаржы-экономикалық блок қызметкерлерін қоспағанда, мектепке дейінгі және орта білім беру, тәрбие жұмысы және кәсіптік-техникалық білім беру қызметкерлердің жеке істері зерделенді), жалпы кадрлардың біліктілігі мен жұмыс тәжірибесінің жоғары деңгейімен сипатталатынын көрсетеді. Орташа жұмыс өтілі 21 жылды құрайды, ал мемлекеттік қызметтегі орташа жұмыс өтілі 10 жылды құрайды. 54 адамның аудандық және қалалық білім бөлімдерінде жұмыс өтілі, ал 57 адамның әкімдіктерде жұмыс өтілі бар.

Алайда, 248 мемлекеттік қызметшінің тек 184-і (74%) педагогикалық өтілі бар және олардың тек 155-і ғана ағымдағы қызмет саласына байланысты мамандықтар бойынша жұмыс істеген. Директорлармен және олардың орынбасарларымен, яғни жоғары және бірінші біліктілік санаты бар мұғалімдермен басқару қызметін атқаратын 248 мемлекеттік қызметшінің тек 27-сінің директор, 79-ының орынбасар ретінде, ал 29-ының әдістемелік кабинетте жұмыс өтілі бар. Тек 148 адам жоғары және бірінші біліктілік санаттарына ие [2].

Осылайша, өңірлерде білім беру саласындағы саясатты іске асыратын мемлекеттік орган (білім беру басқармасы ретінде) жұмысқа білім беру жүйесіне еш қатысы жоқ адамдарды тарта алады. Олар бұрын жергілікті әкімдіктерде әртүрлі лауазымдарда, соның ішінде тіпті әкім хатшысы лауазымында жұмыс істеген кандидаттар болуы мүмкін.

Жоғарыда айтылғандарға қатысты Д. В. Симутова былай деп жазады: «Бір жағынан, мемлекеттік басқару шеңберінде бұл шешім оңды, себебі мемлекеттік қызмет кадрларын толықтыру үшін қажетті шара болып табылады. Екінші жағынан, Мемлекеттік қызметке жаңадан қабылданғандардың кәсіби-біліктілік деңгейін төмендетуге ынталандыру болып табылады, бұл мемлекеттік қызметшілердің кәсіби қызметінің тиімділігі тұрғысынан теріс фактор болып табылады» [9, 24-25 беттер].

Білім беру бөлімдерінің қызметкерлері, білім беру ұйымдарының басшылары мен педагогтар арасында жүргізілген әлеуметтік сауалнама нәтижесінде мынадай түйінді мәселелер анықталды:

1. Респонденттердің шамамен 50% -ы үлкен жұмыс өтіліне ие.

2. Респонденттердің 64,7% -ы педагогикалық еңбек өтілі жұмыс тиімділігіне әсер етеді деп есептейді.

3. 51,4% білім басқармасының қызметкерлері директор немесе директордың орынбасары лауазымында жұмыс өтілі болуы тиіс деп санайды.

4. Респонденттердің 41,3% -ы білім басқармасының қызметкерлерінің директор немесе орынбасар ретінде жұмыс тәжірибесі болғаны жақсы болар еді деп санайды.

5. Сауалнамаға қатысушылардың 87,2% -ы білім басқармасының қызметкерлері үшін педагогикалық тәжірибе болуы керек деп санайды.

6. Респонденттердің 63,2% -ы білім басқармасының қызметкерлері үшін міндетті түрде педагог-зерттеуші немесе педагог-шебердің (бұрынғы бірінші және жоғарғы) біліктілік санаты болуы тиіс деп есептейді [10].

Осылайша, сауалнамаға қатысушылардың көпшілігінің пікірінше, білім басқармаларында тиімді жұмыс істеу үшін педагогикалық еңбек өтілі, білім беру ұйымдарындағы басшылық лауазымдардағы жұмыс тәжірибесі, сондай-ақ жоғары біліктілік санатының болуы маңызды факторлар болып табылады.

Алайда, А. А. Дума "бүгінгі таңда педагогикалық кадрлардың тапшылығы проблемасы барлық білім беру ұйымдары үшін өзекті болып табылатын қазіргі білім берудің маңызды проблемаларының бірі болып табылады" деп атап өтті [11, 273-бет]. К. М. Крюкова "қазіргі уақытта білім беру жүйесі үлкен проблемаларға тап болып отыр. Жыл сайын білім беру мекемелерінде көптеген ашық бос орындар пайда болады. Педагогикалық жоғары оқу орындары мен колледждердің түлектерінің еңбек нарығының өзге де тиімді сегменттерін таңдау үрдісі байқалады. Мектептерде педагогикалық құрамның қартаю проблемасы байқалады, бұл жас педагогтардың жұмысқа орналасуына ғана емес, сонымен қатар ұсынылатын білім сапасына да қатты әсер етеді. Оқу орындарында кадрлардың жетіспеушілігі проблемасы барған сайын өзекті бола түсуде, өйткені қоғамды дамытудың бірінші кезектегі міндеттерінің бірі халыққа білім беру болып табылады" [12, 135-136 беттер].

Жоғарыда айтылғандардан Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінде педагог кадрлардың тапшылығы жағдайында педагогикалық өтілі мен тәжірибесіне байланысты біліктілік талаптарын белгілеу арқылы мемлекеттік қызметшілердің кәсібилік деңгейін арттыру қазіргі уақытта қиын болып табылады. Мұндай талаптарды белгілеу тек педагог кадрлардың тапшылығы мәселесі шешілгеннен кейін ғана мүмкін болады.

К. М. Крюкова, А. А. Думаның айтуынша, " білім беру саласындағы кадрлардың кемшіліктері мәселесін шешу үшін педагог мамандығын таңдаудың беделін арттыру, педагогтардың біліктілігі мен білімін жетілдіру, сондай-ақ жас мамандарды қолдау, олардың әлеуметтік мәртебесін арттыру және олардың өмірін тұрақты және жайлы ету қажет. Сондай-ақ педагогикалық құрамға мынадай қолдау шараларын ұсыну қажет: 1) жалақыны көтеру; 2) мансаптық дамуды қамтамасыз ету. Кейіннен мансаптық өсу мүмкіндігімен біліктілікті арттыру мүмкіндігін беру жаңа қызметкерлердің уәждемесінің пайда болуына оң әсер етуі мүмкін; 3) еңбек жағдайларын жақсарту. Жүктемені тең бөлу, мекеме есебінен қажетті материалдар мен жабдықтарды ұсыну және тәжірибелі мұғалімдердің көмегі міндеттерді тиімдірек орындауға ықпал етуі мүмкін; 4) эмоционалды және әлеуметтік әл-ауқатты қолдау. Психологиялық қолдау көрсету, мысалы, психологпен сессиялар арқылы мұғалімнің ішкі жағдайын тұрақтандыруға болады; 5) тану және көтермелеу. Табысты жұмыс үшін бағалау, марапаттау және мадақтау жас мұғалімдерді ынталандыруға көмектеседі."[12, 139-140 Б.; 11, 275 Б.].

Жоғарыда атап өткеніміздей, қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі мемлекеттік қызметшілер үшін белгіленген біліктілік талаптарының бірі – жоғары немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің болуы.

Сонымен бірге П. А. Меркулов «мемлекеттік қызметте кәсіби білім беру формалары мен сипаты, кәсіби қызметтің профиліне сәйкес, тек жалпы түрде анықталған» деп көрсетеді [13, б. 112]. Д. В. Симутова «мемлекеттік қызметшілердің кәсібилігіне қатысты проблемалардың бірі – кәсіби білім берудің мемлекеттік органның кәсіби қажеттіліктеріне жеткіліксіз бағытталғандығы. Кәсіби қызметтің тиімділігін сапалы басқару тұрғысынан профильдік білім беру жеткіліксіз. Кәсібиліктің жеткіліксіздігі проблемаларын шешу үшін мемлекеттік органдардың кадр қызметтеріне практикалық құзыреттерді басқару саласындағы әдістемелік жұмыс қажет: тәжірибе жинақтау және беру» деп атап өтеді [9, б. 24].

Өз кезегінде, мемлекеттік қызметте және білім беру жүйесінде үлкен тәжірибесі бар сарапшылармен жүргізілген сұхбат бойынша мыналар анықталды: 1) білім беру жүйесін басқаруда өзара байланыс пен жүйелілікті қамтамасыз ету қажет; 2) білім беру ұйымдарының қызметкерлері мен мемлекеттік қызметшілердің қызметін реттейтін заңдардың интеграциясы болуы тиіс; 3) білім басқармасының қызметкерлері үшін педагогикалық өтілге қойылатын ең төменгі талаптарды белгілеу; 4) білім басқармасы қызметкерлерінің педагогикалық біліктілігінің санаттары ескерілуі тиіс; 5) білім беру ұйымдарында басшылық қызмет өтілі болуы талап етілуі тиіс. Сарапшылар бұл шаралар білім беру жүйесін басқарудың тиімділігі мен сапасын арттыруға мүмкіндік береді деп санайды [14].

Алайда, жоғарыда атап көрсетілгендей, қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында білім басқармаларының қызметкерлері үшін педагогикалық өтіл мен педагогикалық біліктілік санаттарына қойылатын талаптарды белгілеу мүмкін болмай отыр.

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, сондай-ақ педагог кадрлардың тапшылығы жағдайында авторлар білім беру жүйесінде мемлекеттік қызметшілердің кәсібилігін арттыру бойынша мынадай шешімдерді ұсынады.

Мәселен, Қ. О. Белованың айтуынша, " мемлекеттік қызметшілердің кәсіби даму жүйесін жақсарту үшін мынадай шараларды қолдану қажет: 1) білім беру стандарттары мен бағдарламаларын табысты Мемлекеттік қызмет үшін қажетті біліктілік талаптары мен құзыреттерімен келісу; 2) мемлекеттік органдарды білім беру бағдарламаларының мазмұнына қойылатын талаптарды айқындауға тарту; 3) білім беру бағдарламаларының мазмұнына қойылатын талаптарды 4)қызметшілердің оқуға қатысуға уәждемесінің өсуін ынталандыру."[15, б. 86]. П. А. Меркулов "мемлекеттік қызметте кәсіби дамуды мемлекеттік қызметшілердің лауазымы бойынша ілгерілеуімен байланыстыратын процестер жоқ. Бұл мәселені шешу мемлекеттік қызметті кәсібилендіру әдіснамасын әзірлеу – мемлекеттік қызмет лауазымдарының функционалы мен білім алынған бағыттың (мамандықтың) арақатынасын қалыптастыру болып табылады. Бұл кадр саясатын кәсіби дамыту мен кәсібилендірудің іргетасы болуға тиіс."[13, б.112]. Л. И. Романкова "білім беру жүйесіндегі кадр саясатын жетілдірудің мынадай тетіктерін ұсынады: 1) педагогтердің жалақысын орта және жоғары мектепке жоғары білікті кадрларды тартуға мүмкіндік беретін деңгейге дейін арттыру; 2) педагог кадрларды даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру жүйесін кезең-кезеңімен реформалау; 3) мыналарды регламенттейтін нормативтік-құқықтық құжаттарды әзірлеу және енгізу: мемлекеттік білім беру секторының қызметкерлері үшін мемлекеттік қызметшілер мәртебесі; оқу орындарының профессорлық-оқытушылық персоналының біліктілік дәрежелерін енгізу жүйесі мен тәртібі; білім беру саласы қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесін жетілдіру мақсатында Бірыңғай тарифтік торды өзгерту; ғылыми және ғылыми-педагогикалық кадрлардың сапалық құрамы бойынша және оқу жүктемесінің нормалары бойынша Критериалды көрсеткіштерді ескере отырып, жоғары оқу орындарын мемлекеттік аккредиттеу рәсімдері."[16, б.1]. Л. И. Романкова "мемлекеттік кадр саясатын әзірлеу кезінде де, оның мақсаттары мен құралдарының ашықтығын қамтамасыз ететін оны іске асыру кезінде де Білім Министрлігінің оқытушылар Корпусы мен басшылығының өзара іс-қимылының қажеттілігін атап өткен жөн."[16, б.1].

Қорытынды

Жүргізілген зерттеу, Қазақстандағы білім басқармаларының кадрлық құрамы және нормативтік-құқықтық базаны талдау бірқатар маңызды тұжырымдар жасауға мүмкіндік береді.

Біріншіден, Қазақстан Республикасындағы білім беру саласын басқару жүйесі әртүрлі мемлекеттік органдар арасындағы өкілеттіктердің нақты аражігін ажыратумен сипатталады. Оқу-ағарту министрлігі білім беру саласындағы уәкілетті орган ретінде бірыңғай мемлекеттік саясатты қалыптастыруға және іске асыруға жауапты, оның ішінде білім беру ұйымдарының басшыларын қоса алғанда, педагог қызметкерлерге қойылатын біліктілік талаптарын айқындайды. Сонымен қатар, мемлекеттік қызмет істері агенттігі мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға жалпы біліктілік талаптарын белгілейді, оған білім басқармаларының қызметкерлері де кіреді.

Екіншіден, білім басқармаларының кадрлық құрамын талдау көрсеткендей, кәсіби тәжірибенің жеткілікті жоғары деңгейіне қарамастан, қызметкерлердің тек 74% - ы ғана педагогикалық өтілі бар, ал үштен бірінен азы білім беру ұйымдарында басшылық лауазымдарда болған. Бұл әкімшілік және педагогикалық құзыреттер арасындағы белгілі бір алшақтықтардың болуын көрсетеді және кадр саясатында белгілі бір олқылықтардың болуын көрсетеді.

Үшіншіден, әлеуметтік сауалнама мен сараптамалық сұхбаттардың нәтижелері білім басқармалары қызметкерлерінің педагогикалық өтілінің, білім беру ұйымдарында басшылық лауазымдарда жұмыс тәжірибесінің, сондай-ақ жоғары біліктілік санатының маңыздылығын растайды. Сарапшылар сонымен қатар тиісті заңнамалық нормаларды интеграциялау арқылы білім беру жүйесін басқаруда өзара байланыс пен жүйелілікті қамтамасыз ету қажеттілігін атап өтеді

«Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» Заңның 4-бабы, 8-тармағында бекітілген кәсібилік қағидатын іске асыру мақсатында «Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» заңына мынадай өзгерістер енгізу ұсынылады:

мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға қойылатын үлгілік біліктілік талаптарын әзірлеуді және бекітуді реттейтін «Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» Заңның 5-бабының 2-тармағы, осы талаптарды тиісті салалардағы уәкілетті органдармен келісу туралы ережемен толықтырылсын;
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі мемлекеттік қызметшілердің, оның ішінде білім беру саласындағы лауазымдарына қойылатын біліктілік талаптарын бекіткен кезде уәкілетті салалық органдар айқындайтын ерекше талаптарды ескеру қажет.

Бұл ұсыныс мемлекеттік қызмет жүйесіндегі біліктілік талаптарын белгілегенде, әрбір саланың өзіне тән ерекшеліктерін ескеру маңызды екенін көрсетеді. Білім беру саласында, мысалы, педагогикалық өтіл немесе арнайы біліктілік санаттары сияқты ерекше талаптар болуы мүмкін. Егер мемлекеттік қызмет істері агенттігі осы талаптарды ескерсе, онда талаптардың үйлесімділігі мен тиімділігі артады, бұл өз кезегінде қызмет көрсету сапасының жақсаруына әкеледі.

Осы өзгерістер тиісті саладағы барлық мансаптық сатылардан өткен мамандарды нақты салаларда мемлекеттік лауазымдарға тағайындауды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бұл, Қазақстан Республикасы Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев ұсынған «халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын неғұрлым тиімді іске асыруға ықпал ететін болады, себебі мұндай мемлекеттік қызметшілер өз саласының проблемалары мен қажеттіліктерін жақсы түсінетін болады.

Осылайша, осы ұсыныстарды іске асыру мемлекеттік қызметтің тиімділігін арттыруға және азаматтардың мемлекеттік билік органдарына деген сенімін нығайтуға ықпал ететін болады.

Әдебиеттер тізімі

Астана қаласының дамуы мәселелері бойынша кеңес. https://www.akorda.kz/ru/glava-gosudarstva-provel-soveshchanie-po-voprosam-razvitiya-stolicy-1163959.
"Е-қызмет" интеграцияланған ақпараттық жүйесіне жүгіну. 22.01.2024-02.02.2024 жж.

3. Уақыт пен жұмысқа деген көзқарас арасындағы байланыс: мета-талдау.

Хг Т. В. және Фельдман, Д. с. (2010). " Personnel psychology " журналы. Ng, T.W., & Feldman, D. C. (2010). The relationships of age with job attitudes: a meta-analysis. Personnel psychology, 63(3), 677-718.

Кәсіби тәжірибе мен еңбек өнімділігі арасындағы байланыс: тұжырымдамалық және мета-аналитикалық шолу. Квиньонес, М.А., Форд, Дж.К. және Тичаут, м. с. (1995). "Жеке психология" журналы. M. A., Ford, J. K., & Teachout, M. S. (1995). The relationship between work experience and job performance: A conceptual and meta-analytic review. Personnel psychology, 48(4), 887-910.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің "Мемлекеттік білім беру ұйымдарының бірінші басшылары мен педагогтерін қызметке тағайындау, қызметтен босату қағидаларын бекіту туралы" 2012 жылғы 21 ақпандағы № 57 бұйрығы. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1200007495.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің "Педагог лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын бекіту туралы" 2009 жылғы 13 шілдедегі № 338 бұйрығы. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V090005750.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 23 қарашадағы № 416-V ҚРЗ. https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1500000416.
"Б" корпусының мемлекеттік әкімшілік лауазымдарына Үлгілік біліктілік талаптарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі Төрағасының 2023 жылғы 5 сәуірдегі № 71 бұйрығы. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2300032237.

9. Симутова, Д. В. Сущность проблем управления эффективностью профессиональной служебной деятельности государственных служащих на этапе привлечения и отбора / Д. В. Симутова // Вестник университета. – 2019. – № 1. – С. 22-29. – DOI 10.26425/1816-4277-2019-1-22-29. – EDN AFDGZR.

10. Автор жүргізген әлеуметтанулық сауалнама. Маусым айы, 2024 ж.

11. Дума, А. А. Проблема дефицита педагогических кадров в школе: причины и пути их решения / А. А. Дума // Актуальные проблемы социогуманитарного образования : Cборник статей / Научная редакция Т.С. Дороховой, Е.В. Донгаузер. – Екатеринбург : [б.и.], 2021. – С. 273-276. – EDN QFVVDF.

12. Крюкова, К. М. Кадры в сфере основного образования: проблемы и пути решения / К. М. Крюкова // Управление социально-экономическими системами в турбулентном мире: адаптация к современным трендам : материалы международной научно-практической конференции, Владимир, 30 ноября 2023 года. – Владимир: Издательско-полиграфическая компания "Транзит-ИКС", 2023. – С. 135-141. – EDN YTYWAC.

13. Меркулов, П. А. Профессиональное развитие как элемент государственной политики повышения эффективности государственной гражданской службы // Вестник экспертного совета. – 2017. – № 1 (8). – С. 107–112.

14. Автордың сарапшылармен жүргізілген сұхбаты. Маусым-тамыз айлары, 2024 ж..

15. Белова, К. О. Теоретико-методологические основы профессионального развития на государственой гражданской службе / К. О. Белова // НАУКА МОЛОДЫХ 2023 : сборник статей II Международного научно-исследовательского конкурса, Пенза, 15 ноября 2023 года. – Пенза: Наука и Просвещение (ИП Гуляев Г.Ю.), 2023. – С. 81-87. – EDN UEDLGO.

16. Романкова, Л. И. Государственная кадровая политика в системе высшего образования России: принципы формирования и механизмы реализации / Л. И. Романкова // Экономика образования. – 2002. – № 3(10). – С. 1. – EDN HUUOVR.